Halaç Türkçesi ilk olarak Gerhard Doerfer ve öğrencileri tarafından 1960’larda keşfedilmiştir. Tabii ki daha önceleri de bazı araştırmalar yapılmıştı, ancak bunlar sadece İran perspektifini yansıtıyordu. Halaç araştırmalarına en esaslı katkı Gerhard Doerfer ve Semih Tezcan’ın 1980 yılında Budapeşte’de yayınladıkları sözlüktür (Wörterbuch des ChaladschDialekt von Charrab, bundan sonra: DT).
Halaç araştırmalarının ve ortaya koyduğu sonuçların önemi tartışılmaz. Halaçça külliyatın gözardı edilmesi Eski Türkçe’nin çözümlenmesi konusunda büyük eksikliklere neden olur. Ancak, bu çalışmamızda eski dil özelliklerini tartışmayı değil, Halaçça’daki Oğuz unsurlarını çözümlemeyi ve aşağıda değinilecek kelimeler için bir Oğuz etkisi öneren veya sağlayan ölçütleri sunmayı amaçladık. Bu çalışmada, bütün Oğuzca unsurları alıntılamak yerine, eğilimleri sunmaya ve ölçütler koymaya çalıştık.
Halaçça konuşan nüfus Orta İran’a muhtemelen Moğol saldırılarından kurtulmak gayesiyle göç etti. Burası onların dillerinde izler bırakan güneydeki Oğuz boylarıyla temasa geçtikleri yerdir. Gerçekte çok büyük olan Oğuz etkisi, toplanmış malzeme yokluğundan dolayı, 1970’lerde bile Halaçça’yı özel bir Oğuz veya Azeri lehçesi olarak gören kimi araştırmacıları yanıltmıştır. Halaçça’nın bir Oğuz dili olmadığını ve dilin yaklaşık yüzde 5’ini oluşturan Oğuzca ödünçlemelerin ise temel kelime hazinesinde o kadar önemli olmadığını kanıtlayan kimse Doerfer’dir.
Budapeşte Üniversitesi Türkoloji Bölümü / Macaristan