Rusya Federasyonu içinde olsun, Sibirya’daki milli idari oluşumlar içinde olsun, Tuva Cumhuriyeti ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Bunu belirleyen Tuva’nın tarihi, demografik durumu, milli bilinç seviyesi ve coğrafik konumudur. Rusya Federasyonunun diğer üyelerinden farklı olarak Tuva, Bolşevik Devrimi’ni takip eden iç savaştan hemen sonra Sovyetler Birliği’ne dahil olmamış, 1944 yılına kadar ayrı bir devlet olarak varlığını sürdürmüştür. Buna ek olarak, Tuva’nın dış sınırı bulunmaktadır ve Tuva, Sibirya içinde yerli halkın çoğunlukta olduğu tek idari birimdir. 1 Ocak 1998 verilerine göre, Tuva’nın nüfusu 309.700 kişidir. Bunların içinde Tuvalar-206.900 (%66,8); Ruslar -96.000 (%31,9); Hakaslar -2.100 (%0,7); Ukraynalılar -1.900 (%0,6) ve diğer halklar -2.800 (%0,9). Tuvalar daha çok kırsal bölgelerde yoğunlaşmışlardır, bazı uzak bölgelerde Tuvaların nüfusu toplam nüfusun %90’ını oluşturmaktadır.
Görüldüğü gibi, Rusya’nın birçok milli cumhuriyet ve bölgelerinden farklı olarak, Tuva Cumhuriyeti’nin nüfusunun çoğunluğu cumhuriyete isim veren halktan oluşmaktadır. Bütün eski Sovyet Cumhuriyetlerinde Tuvaların toplam sayısı 200 binden fazladır. Tuva Cumhuriyeti’nde bütün eski Sovyet Cumhuriyetlerinde yaşayan Tuvaların %96’sı yaşamaktadır. Bunun dışında, Moğolistan’da da yaklaşık 30 bin Tuva mevcuttur. Ayrıca Çin Halk Cumhuriyeti’nde de Tuvalar yaşamaktadır. Bunların sayısı 3000-4000’den fazla değildir.
Doğu Sibirya’nın güneyinde bulunan Tuva Cumhuriyeti’nin Rusya Federasyonu içinde Hakasya ve Buryatya ile sınırı mevcuttur. Tuva’nın sınırdaş olduğu tek dış ülke Moğolistan’dır. Tuvalar Türk dilli bir halktır, fakat tarihi ve dini sebeplerden dolayı Moğol kültüründen etkilenmişlerdir. Bu ikili yapıdan dolayı Tuvaların kökeninin ne olduğu konusunda görüş ayrılıkları mevcuttur. Her ne kadar bazı bilim adamları Tuvaların dil bakımından Türkleşmiş, Moğol asıllı bir halk olduğunu savunsa da, Tuvalar sadece dil olarak değil, köken olarak da Türk’tür ve kökenleri Yenisey Kırgızlarına dayanmaktadır. Abdülkadir İnan, Tuva Türklerinin antropolojik olarak Moğollardan çok farklı olduklarını ve Türk ırkının özelliklerinin koruduklarını belirtmiştir.
Tuva Cumhuriyeti’nin nüfus yoğunluğu Rusya’nın en düşük nüfus yoğunluklarındandır: 1999 itibariyle 1 km kareye 1,8 kişi düşer. Şehir nüfusu yine 1999 rakamlarıyla, toplam nüfusun %47,8’idir. Aynı yıl Rusya’da ortalama şehirleşme oranı %73 olduğuna göre, Tuva Cumhuriyeti’nin göreceli olarak az şehirleştiği söylenebilir.
Tuva Cumhuriyeti, dağlık bir bölgedir ve topraklarının yarısını dağlık ormanlar kaplar. Tuva’daki orman “kaynağı” yaklaşık 1 milyar 50 milyon metre küptür, her vatandaşın başına yaklaşık 25 hektar ya da 3,5 bin metre küp orman düşüyor. İklimi sert karasal, kuraktır. Yıllık yağışlar sadece 200 mm oluşturur. Tuva’daki neredeyse bütün nehirler Yenisey havzasına aittir.
Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (ASAM) Rusya-Ukrayna Araştırmaları Masası /Türkiye