1. Çok Tanrıcılık ve Dünyada Çok Tanrılı İnançlar – 2
Günümüzde Hindistan’ın büyük kısmında yaygın olan Hindû dini, var olan çok tanrıcı inançlardan biridir. Bu inanç yapısında kesin olarak kaç tanrı ve tanrıça olduğu bilinmemekle birlikte Vedalarda yer alan en önemli tanrılar şunlardır:[1]
İndra, Varuna, Mitra, Savitar, Surya, Asvinler, Pushan, Dyaus, Bhaga, Marutlar, Vishnu, Rudra, Agni, Soma, Yama, Pracapati, Parcanya, Vatu-Vayu, Ribhular, Brihaspati, Tvashtri, Visvakarman, Matarisvan, Vivasvat, Vastospati.
Bu tanrıların içerisinde en eski ve en önemli tanrı İndra’dır. İndra, bir atmosfer ve fırtına tanrısıdır. Ayrıca göğe dâir bütün unsurlar ile ateş de, İndra’nın alanı içerisindedir. İndra’dan sonra Varuna gelmektedir.
Hindû inancında İndra’nın diğer tanrılar üzerinde bir hâkimiyeti olmasa bile en büyük ve en güçlü tanrı olarak görülmesi önemlidir.
Hindû inancı gibi günümüzde de yaşayan bir başka çok tanrıcı inanç ise Kore inancıdır. Bir şamanist inanç olan Kore inancında, en büyük tanrı, Gök Tanrıdır. Bunun dışında da birçok tanrı bulunur.
Kore inancında tanrılara, “Musok Tanrıları” adı verilir. Bu tanrılar, dört grupta yer alırlar.[2]
En başta tabiat tanrıları gelir. Bunların başında büyük tanrı olan Gök Tanrı yer alır. Onun altında ise Toprak Tanrı, Deniz Tanrı, Ejderha Kral Tanrı, Ay Tanrı, Yedi Yıldız Tanrı, Dağ Tanrısı yer alır. Bunların içinde Yedi Yıldız Tanrı, oldukça ilginçtir. Çünkü Tuva Türklerinin inancında da böyle bir tanrı yer almaktadır. Tuva Türklerinin, “Çedi-sıldıs Dolaan Burgan (Yedi Yıldız Tanrı)” ya da “Çedi-haan” (Yedi Kaan) adını verdikleri bir tanrıdır.
Diğer gruplar ise şöyledir: Çinli Tanrılar, Yerli Tanrılar, Ata Tanrıları. Çinli tanrılar, doğrudan Çin inancından, değişmeden geçen tanrılardır. Yerli tanrılar ise Kore bölgesinde eskiden beri inanılan tanrılardır. Ata tanrıları ise Korelilerin ölmüş atalarının ruhlarıdır.
Görüldüğü gibi Kore inancı da, bir büyük tanrının etrâfında şekillenmiş olan bir inanç sistemidir.
Eski Ermeni inancı da, benzeri toplumlar gibi çok tanrıcıdır. Hristiyanlığın benimsenmesinden önceki Ermeni inançlarında Pers, Yunan ve Roma etkisi görülmektedir.[3]
Ermeni tanrılarının en büyüğü, Aramazt’dır. İrân Zerdüşt inancındaki Ahûra Mazda’nın karşılığıdır. Aramazt, bütün tanrıların en büyüğü ve onların atasıdır. Yeri ve göğü onun yarattığına, bolluk ve bereket verdiğine, cesâretin ve iyiliğin kaynağı olduğuna inanılırdı. Onun altında Aramazt’ın kızı olan bütün suların ve okyanusun tanrıçası olduğuna inanılan Anahit bulunurdu.
Bunların altında ise Ara Keğetsig, Astğik, Alk, Ba’al Şamin, Dir – Tir, Dork Ankeğ, Hayk, Kisane, Mihr, Nane, Vahakn, Zatık, Zovinar gibi tanrılar yer almaktadır.
Görüldüğü gibi eski Ermeni inancı da, bir büyük ve “ata” tanrının etrâfında şekillenmiş olan bir inanç sistemidir.
Çok tanrıcı inançlar arasında, belki de, en bilinenlerden biri de eski Mısır inancıdır. Bununla berâber eski Mısır inancı, oldukça ilginç bir yapıya sâhiptir. Dünyânın ilk tek tanrıcı inanç yapısı da, yine bu inancın içerisinden çıkmıştır.
Eski Mısır tanrı ve tanrıçalarının sayısı, oldukça boldur. Bununla berâber en önemlileri, Ra, Amon, Osiris, İsis, Horus’tur. Bunun dışında Neftis, Seth, Anubis, Ptah, Toth, Hathor, Maat, Sekhmet, Temu (Atum), Nu, Shu, Tefnut, Geb, Nut, Hapi, Sobek, Khepera, Apis Öküzü, Bastet adlı tanrı ve tanrıçalarda önemli tanrılardır. Ayrıca daha birçok tanrı ve tanrıça bulunur.[4]
Bunların içerisinde Ra ile Amon’un ve Osiris, İsis ile Horus’un ilişkileri ilginçtir. Ra, en büyük tanrıdır ve güneş tanrısıdır. Ancak bir ara Amon ile birleşmiş ve Amon-Ra adını almıştır. Bu dönemde, tüm eski Mısır’da Amon-Ra’ya tek tanrı olarak tapınılmıştır. Bu dönem, dünyâda tek tanrıcılığın başladığı dönemdir.
Ayrıca Osiris, İsis ve Horus da, bir üçlemeyi (teslis) sergilemektedir. Osiris, kutsal babadır. İsis ise kutsal anne. Horus da, onlardan doğan kutsal oğuldur. Bu üçleme, daha sonra birçok Ortadoğu inanç ve kültürüne etki etmiştir.
Görüldüğü gibi eski Mısır inancı da, bir büyük tanrının etrâfında şekillenmiş olan bir inanç sistemidir.
Bu kısımda eski Arap, Urartu, Yunan, Ermeni ve Mısır inançları ile günümüzde de yaşayan Aynu, Hint ve Kore inançlarını inceledim. Elbette bu inançlar üzerinde bir uzmanlık gibi bir iddiâda bulunamayız. Ancak burada amaç, eski Türk inancının merkezinde yer alan Tengri’nin, en büyük tanrı oluşunu, tek tanrıcılığın kanıtı olarak sunanlara karşı, bütün çok tanrıcı inançlarda, aşağı yukarı aynı durumun olduğunu göstermektir.
Dipnotlar: