MAYIS 1919’UN İLK GÜNLERİ…
Wilson, Lloyd George ve Clemenceau toplantı halindeler. İşte aldıkları karar: İzmir Yunanlıların olacak. Marmaris’den başlayıp Mersin’in bir bölümü ve Konya’yı kapsayan bölgeyi sus payı olarak İtalyanlara bırakalım!
Yunan Megali İdea’sının mimarı Yunan Başbakanı E.Venizelos’dan orduya emir: Derhal hazırlığa başlayın!
Fethiye, Bodrum, Marmaris’e, ardından Kuşadası’na İtalyan askerleri giriyor.
Aya Fotini Kilisesi’nde Rumlara duyuru: İzmir işgal edilecek.
Tam bu sıralarda Jandarma Genel Komutanı Kemal Paşa’nın demeci: “İzmir’de ortalık süt liman.” Mardin’de İngiliz işbirlikçisi aşiret başkanı Ali Batı isyan ediyor.
İngiliz Yüksek Komiseri Calthorpe İzmir’de…, görevi işgali yönetmek. Amiral Calthorpe İzmir’in işgal edileceğini, İzmir Valisi Kambur İzzet ile XVII. Kolordu Komutanı Ali Nadir Paşa’ya bildiriyor. Osmanlı Harbiye Nazırı’ndan XVII. Kolordu Komutanı’na: İşgal mütareke hükümlerine uygundur, talebe uyulsun.
İzmir Maşatlık’ta Türklerin büyük protesto mitingi…
Foça, Karaburun, Urla ve Yenikale istihkâmları İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan askerlerince işgal ediliyor.
Dört Büyükler Konseyi’nden bir karar daha: Trakya ve Boğazlarda Türk egemenliğine son verilecek.
15 MAYIS 1919, SABAH SAATLERİ…
İngiliz savaş gemisinin koruması altında bir Yunan tümeni İzmir’e çıkıyor. Bütün Yunanistan’da şenlikler… Silah fabrikatörü ve tüccarı Rum asıllı Zaharof’un mektubu: “Bu güzel olayın âcizane çalışmalarımın eseri olduğunu sanıyorum.”
Anadolu’nun birçok yerinde protesto mitingleri yapılıyor. Denizli’deki mitingde Müftü Ahmet Hulusi Efendi’nin konuşması: “İşgale uğrayan ülke halkının silaha sarılması ve savaşması farz-ı ayndır. Fetva veriyorum.”
ERTESİ GÜNLER…
Şebinkarahisarlıların Vahdettin’e telgrafı: “Yurdun işgaline karşı susanlar ilerde lanetle anılacaktır.”
Sadrazam Damat Ferit istifa ediyor.
Mustafa Kemal Paşa, karargâhı ile Bandırma adlı küçük bir gemiye binerek akşam üzeri İstanbul’dan ayrılıyor.
Anadolu’yu paylaşma konusunda İtalyan ve Yunan yarışı sürüyor: Seferihisar, Urla ve Çeşme Yunanlılar; Güllük, Milas ve Söke İtalyanlarca işgal edildi.
Urla’da çarpışma…
İstanbul Üniversitesi’nde yapılan toplantıda işgal şiddetle protesto edildi.
19 MAYIS 1919…
Sabah 7.00… Mustafa Kemal Paşa, karargâhı ile birlikte Samsun’a çıkıyor.
İkinci Damat Ferit Hükümeti kuruldu. İstanbul Fatih’de protesto mitingi…
Alaşehir’de Ulucami’de yapılan toplantıdan sonra Kuva-yı Milliye kurulmasına karar veriliyor.
İşgal devam ediyor: İtalyanlar Burdur’da, İngilizler İzmit’te…
Yunanlılar İzmir basınına sansür koyuyor.
VE SONRASI…
Venizelos’un ikinci emri: Rumlar, Anadolu Rumları, silahlanın!
İstanbul’da İngiliz Muhipleri Cemiyeti kuruluyor. Dahiliye Nazırı Ali Kemal, Fransızlara “hükümetin Fransız mandasını kabule hazır olduğu”nu bildiriyor.
Yunanlılar Menemen’de… Anadolu’ya asker çıkarmaya devam ediyorlar: 8.Girit Alayı İzmir’de…
Atatürk’ün Kâzım Karabekir’e telgrafı: “Mitingler düzenlenerek İzmir’in işgali protesto edilsin.” Sultanahmet mitingi: 200 bin kişi katılıyor! Kadıköy’de Yunan işgalini protesto mitingi yapılıyor. Anadolu’nun birçok ilinde, bu arada Diyarbakır’da Yunan işgalini protesto mitingleri…
Epir Valisi Stergiadis’in Yüksek Komiser olarak İzmir’de…
Sait Molla’nın belediye başkanlarına telgrafı: “İngiliz mandası istediğinizi İtilaf Devletleri’ne, hükümete ve gazetelere bildirin.” Gazeteci Refi Cevat Ulunay: “Bütün dünya İngiliz adaletine hayrandır. İngilizleri istiyoruz. Bizi onlar elimizden tutup kurtaracak.”
Albay Bekir Sami Günsav Bandırma’da… Yunan bayraklarını toplatıyor, halkı silahlanmaya çağırıyor. Aydın’da 57. Tümen Komutanı Albay Şefik Aker silah deposunun kapısını açık bıraktırarak halkın silahlanmasını sağlıyor.
MAYIS 1919’UN SON GÜNLERİ…
Atatürk Havza’da: “Hiçbir zaman ümitsiz olmayacağız, çalışacağız, birlikte ülkeyi kurtaracağız.”
Yunanlılar Manisa’da: İşgal ve sıkıyönetim…
Ve Albay Şefik Aker emrediyor: “Ödemiş deposundaki silahlar halka dağıtılsın!”
Trabzon Metropoliti Hrisantos’un Lloyd George (Corc)’a gönderdiği muhtıra: “Trabzon, Samsun, Sinop, Amasya ve Şebinkarahisar’ı içine alan bölgede ve tek bir devletin güdümü altında, özerk bir Pontus yönetimi kurulması…”
Osmanlı Hükümeti’nin İzmir Valisi Kambur İzzet’in, memurlarına genelgesi: “Yunan birliklerini özel bir törenle ve saygı ile kabul edelim.”
Aydın işgal altında…
Eski Edremit Kaymakamı Köprülülü Hamdi Bey ve bir Kuva-yı Milliye birliği gece Edremit’ten cepheye hareket ediyor.
Yarbay Ali Çetinkaya komutasındaki 172. Alay, Ayvalık’a çıkarma yapan Yunan birliğine silahla karşı koyuyor. Denizli’de Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu.
Yunanlılar Turgutlu’yu işgal ediyor.
Ramazan ayı… Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi’nin yazısı: “Ordunun görevi oruç tutmaktır.”
Harbiye Nazırlığı’ndan Mustafa Kemal Paşa’ya: “Diyarbakır’dan Samsun yoluyla İstanbul’a sevk edilmekte olan sürgü kolu, makineli tüfek ve top kamalarının nerededir?” (Paşa’nın yanıtı: “Sevkiyatı durdurdum.”)
ABD Dışişleri Bakanlığı’nın ABD elçilik ve konsolosluklarına genelgesi: Anadolu’da “petrol bulunan, bulunabilmesi olanağı olan her yerin petrol kaynakları hakkında bilgi verilmesi, ABD’nin müdahale olanaklarının bildirilmesi.”
HAZİRAN 1919’UN İLK GÜNLERİ…
Ödemiş, Nazilli, Akhisar ve Nif’in Yunanlılarca işgali… İtalyanlar Yatağan ve Çine’ye giriyor.
Alaşehir’de kurulan ilk gönüllü birliği Salihli cephesine hareket etti.
Atatürk’ün, Saltanat Şurası’nın büyük devletlerden birinin yardımını istemeyi düşündüğü haberi üzerine Damat Ferit’e telgrafı: “Millet, bağımsızlığını korumaya kararlıdır. Bütün meşum sonuçlara karşı en son fedakârlığı göze almıştır.” Atatürk, Samsun yoluyla İstanbul’a gönderilmekte olan 10 000 sürgü kolu ile 12 top kamasına da el koyuyor. Havza deposundaki silahları evlere taşıtıyor.
General Milne Harbiye Nazırlığı’ndan Atatürk’ün geri çağrılmasını istedi. Yüksek Komiser Calthorpe (Kaltorp)’un raporu: “Damat Ferit İngiliz mandası istedi. Padişah yalnız kendi kişisel güvenliğini düşünüyor.”
Albay Bekir Sami Günsav, “Yunan ordusu Padişahımızın emriyle geliyor, sakın saygıda kusur etmeyin” diyerek propaganda yapan dört hocayı kurşuna dizdiriyor.
Ahmet Emin Yalman’ın yazısı: “Amerikalılar bizim muallim ve mürşidimiz (öğretmen ve yol göstericimiz) olmalıdır.”
8 HAZİRAN 1919 VE SONRASI
Harbiye Nazırlığı’ndan Mustafa Kemal Paşa’ya: “Geri dön.”
Rauf Orbay Ankara’da… Mustafa Kemal Paşa Ali Fuat Cebesoy ile Rauf Orbay’ı yanına çağırıyor.
Mustafa Kemal Paşa’dan XVII. Kolordu Komutan Vekili Albay Bekir Sami Günsav’a: “Ümitsizliğe kapılacak zaman değil. Birlikte çareler aramaya mecburuz.”
5. Yunan Alayı da İzmir’de… Bergama’nın Yunanlılarca işgali…
Calthorpe’dan Lord Curzon’a: “Kürtler henüz Mustafa Kemal’e karşı ayaklanmadı ama Binbaşı Noel bunu sağlayacağından emin.” İngiliz Times gazetesi: “Hindistan Müslümanlarını gücendirme pahasına da olsa, Türkler İstanbul’dan atılmalı.”
Demirci Mehmet Efe eşkıyalığı bırakarak Kuva-yı Milliye’ye katılıyor.
Atatürk Amasya’da…
Yunan askerleri Dikili’ye girdi. 3 500 İtalyan askeri daha Antalya’ya çıkıyor. Yunanlıların Menemen kıyımı: 1000 sivil öldürüldü.
Amasya Sultan Bayezit Camisi’nde Abdurrahman Kâmil Efendi’nin vaazı: “Biricik kurtuluş çaresi halkın doğrudan doğruya egemenliğini eline alması ve iradesini kullanmasıdır. Hep beraber Mustafa Kemal Paşa’nın etrafında toplanarak vatanı kurtaracağız.”
İngiliz Yüksek Komiseri General Calthorpe (Kaltorp) Atatürk’ün geri çağrılmasını istiyor.
Atatürk’ten Vahdettin’e: “Eğer zorlanırsam, görevimden istifa ederek Anadolu’da, milletin sinesinde kalacağım. Vatan görevime bu kez daha açık adımlarla devam edeceğim.” İstanbul hükümeti Atatürk’e geri çağrılış sebebini bildiriyor: “İngilizler istedi, hükümetimiz bu yönde karar almıştır.”
İstanbul hükümeti alaylı jandarma binbaşısı Anzavur Ahmet’i Balıkesir Mutasarrıflığı’na atadı. Görevi o çevredeki millî hareketi bastırmak… Posta Genel Müdürü Refik Halit’in emri: “Müdafaa-yı Hukuk derneklerinin telgrafları çekilmeyecek.”
Yörük Ali Efe müfrezesi Malkoçoğlu köprüsüne baskın yaparak, bir Yunan müfrezesini imha etti.
Doğu İlleri Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti Erzurum şubesinin kongresi…
Osmanlı Dahiliye Nazırlığı’nın emri: Müdafaa-yı Hukuk cemiyetleri kurulmayacak, telgrafları çekilmeyecek, millî kuvvetler dağıtılacak. Ali Kemal’in İngiliz yetkililere söyledikleri: “Mustafa Kemal’in telkinlerine itaat eden her memur ve subay Divan-ı Harp tarafından ceza görecek.”
Ali Fuat Cebesoy ve Rauf Orbay Amasya’ya gelerek Atatürk’e katılıyor.
İstanbul hükümetinin Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti telgraflarının çekilmemesi emri üzerine Atatürk’ün bütün ilgililere genelgesi: “Milletin sesini boğarak yasal hakkını istemekten men etmeye ve vatanın mahvına sebep olmaya yönelmiş bu emri hiçbir namuslu telgraf memurunun yerine getireceğini ummam. Fakat böyle bir namussuzluğa cüret edecek olanlar olursa, derhal divan-ı harplere gönderilmesini emrederim.”
Yunan Kuvvetleri Komutanı’nın Venizelos’a raporu: “Bir tümen daha gönderin. Tam bir Türk seferberliği karşısındayız.”
22 HAZİRAN 1919 VE SONRASI…
Mustafa Kemal Paşa’nın Amasya genelgesi: Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir. İstanbul’daki hükümet sorumluluğunu yerine getirememektedir. Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır. Bunun için her türlü etkiden uzak ulusal bir heyetin varlığı gereklidir. Sivas’ta ulusal bir kongre acele toplanmalıdır.
İstanbul Hükümeti: “Mustafa Kemal Paşa’nın, azledildiği için hiçbir resmî sıfatı kalmamış olduğundan, bildiri ve emirlerinin resmî nitelik taşımadığının Dahiliye Nazırlığı’nca gereken illere duyurulması…” Yüksek Komiser Lord Calthorpe (Kaltorp)’un bir raporunda şu talep yer alıyor: “Mustafa Kemal Malta’ya gönderilmelidir.”
Atatürk ve arkadaşları Sivas yolunda…
ABD Başkanı Wilson’ın demeci: “Türkler İstanbul’u terk etmelidir.” Fransız Başbakanı Clemenceau (Klemanso) Barış Konferansı adına Damat Ferit’e aşağılayıcı bir yanıt veriyor.
Dahiliye Nazırı Ali Kemal’in genelgesi: “Millî ordu teşkil etmek ve müdafaa-yı milliye hazırlamak gibi faaliyetler felakettir. Askerlerin emirleri yerine getirilmemelidir.” Tartışmalar ve tepkiler üzerine Ali Kemal istifa ediyor. Harbiye Nazırı, Atatürk’e, Vahdettin’in “hava değişimi almasını, arzu edeceği bir yerde istirahat etmesini tavsiye ettiğini” bildiriyor.
Albay Ali Sami Günsav’ın cepheye gönderdiği Çerkez Ethem Alaşehir’den Salihli’ye geçti. Rumeli çetecilerinden Parti Pehlivan ve dört arkadaşı Kuva-yı Milliye’ye katıldı. Millî Kuvvetler Aydın’ı kuşatarak geri alıyor.
Birinci Balıkesir Kongresi…
İngiliz General Milne, Harbiye Nazırlığı’ndan, Mustafa Kemal Paşa ile Konya’da bulunan 2. Ordu Müfettişi Cemal (Mersinli) Paşa’nın derhal İstanbul’a çağrılmalarını istedi.
Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları Sivas’ta törenle karşılandı.
Atatürk ve arkadaşları Erzurum yolunda…
Kaynak: http://www.cihandura.com/