Sogdiyana (klasik kaynaklarda Sougdian“, Sougd”a ve Sougdi”z), milattan önce 6. asırdan başlayarak milattan sonra 10. asra kadar uzanan ve milattan sonra 5. ve 8. asırlar arasında en parlak dönemini yaşayan ve İran kültür ve medeniyetinin geliştiği Orta Asya’nın tarihi bir bölgesidir. Klasik yazarlara göre Sogdiyana, Orta Asya’da Amu Derya ya da Oxus nehrinin ötesinde bulunan bölge olan Maverünehir’e dahildi.
Sogdiyan medeniyeti, batıda Marginya, kuzeyde Horezmiya ve Caş (ve Kızılkum Çölü), doğuda ise Fergana gibi Orta Asya’da oldukça gelişmiş diğer tarihi bölgeler ile sınırı bulunan ve güneyde Baktirya-Tokharistan’dan Hissar Sıradağları ile ayrılan, Zerefşan (Yunan yazarların Politimetos – Polufmhtoz- dediği, yerel dillerde ise 19. yüzyıla kadar Namik diye bilinen ve Çin kaynaklarında Na Mi – – diye adlandırılan) ve Kaşka Derya nehirlerinin oluşturduğu vadi üzerinde gelişmiştir. Sogdiyana tarihi bölgesi, bu dönemde, Güney Özbekistan (Buhara, Semerkant ve Kaşka Derya bölgeleri) ve Batı Tacikistan (Hocend Bölgesi’nin güney kesimi) arasında bölünmüştür.
Sogdiyana ekonomisinin temelinde, yaygın sulama kanalları sistemi sayesinde, büyük ölçüde toprak işlemeciliği/tarım bulunmaktaydı: Pamuk ve meyveler gibi ürünler, Çin İmparatorluğu gibi uzak ülkelerin egzotik eşyalarına olan talebin gerektirdiği masrafları karşılıyordu. Genelde asillerin yaşadığı Sogdiyan şehrinin idari kısmı olan Pencikent’in Şeheristan’ının ortasında bulunan bir “zahire ambarlı ev”in arkeolojik kazılarında Erkek tarım tanrısına atfedilen yerel bir inancın izlerine rastlanmıştır.
Bu durum, Çin ve Roma ile bağlantıları olan Orta Asya kervan yollarının geliştiği, yani değerli malların ticaretinin (ve bir ölçüde de üretiminin) neredeyse tamamının, şaşalı malikanelerin bulunduğu şehir merkezlerinde yaşamayı tercih eden Sogdiyan tacirlerin elinde olduğu sıralarda bile devam etti.
Venedik CA’ Foscarı Üniversitesi / İtalya