Kasım 1914 günü, İngiliz Bakanlar Kurulu, hem Türkiye’ye resmen savaş ilânı hem de Kıbrıs’ı ilhak kararı almıştı. İngiliz kralının da katıldığı kabine toplantısında alınan kararda Osmanlı İmparatorluğu ile İngiltere arasında başlayan savaş nedeniyle 1878 Antlaşması’nın geçerliği kalmadığı belirtilmekte ve şöyle denilmekteydi:
1- Yukarıda belirtilen tarihten itibaren Kıbrıs adası ilhak edilecek ve Majestelerinin mülkünün bir parçası haline gelecektir.
2- Bu kararname, 1914 Kabinesinin ‘Kıbrıs’ı ilhak kararı’ adını taşıyacaktır.
Bu karar tek taraflı idi ve 1878 Antlaşması’na ve uluslararası hukuka aykırı, yasa dışı bir karardı.
1914 ilhakı ile beliren bu yeni durum karşısında İngiliz uyruğu (tebaası) olmak istemeyen bir kısım Türkler, Kıbrıs’tan ayrılarak Anavatan Türkiye’ye göç ettiler.
Böylece ilkin 1878’de başlayan ve nüfus dengesi bozulması, 1914’te daha büyük göçlerle devam etti.
Rumların adayı Yunanistan’la birleştirme umutlarının arttığı bu ortamda, daha da şok edici bir başka olay yer aldı: İngiltere, bir hafta içinde, kendi saflarında savaşa katılması ve Bulgaristan’a hücum etmesi koşuluyla, Kıbrıs’ı Yunanistan’a vermeyi kabul ettiğini Yunan Hükümetine bildirdi.
16 Ekim1914’te alınan ve aynı gün Atina’daki İngiliz büyükelçisine bildirilen bu kararda şöyle deniliyordu:
“Sırbistan şimdi Bulgaristan tarafından saldırıya uğradığına göre, eğer, Yunanistan Sırplara yardıma hazır ise, bunun karşılığında İngiliz hükümeti Kıbrıs’ı Yunanistan’a vermeyi teklif etmektedir.
O günlerde, Yunanistan’da Kralcılarla Venizelos taraftarları, savaş konusunda derin görüş ayrılığı içindeydiler. Elefterios Venizelos’un kurduğu hükümetler, Müttefikler yanında savaşa girmeye taraftardılar. Kral ve onu destekleyen Zaimis Hükümeti ise, Alman yanlısı bir tutum içindeydi. Kral’ın, Almanlarla yakın ilişkisi vardı, ayrıca savaşı onların kazanacağına inanıyordu. Bu nedenle, Venizelos’un savaşa girme kararını Kral Konstantin 1915’te iki kez veto etti.
İşte Kral’ın bu vetosunu kaldırmak ve İngilizler yanında Yunanistan’ın savaşa girmesini teşvik için, Fransızların da telkini ile, İngiltere, Atina’daki elçisi kanalıyla, 18 Ekim 1915’te Kıbrıs’ı Yunanistan’a devretmek teklifinde bulunmuştu. Ama, Kral Konstantin bu teklifi de reddederek Yunanistan’ın İngilizler yanında savaşa girmesini, savaşın sona ereceği günlere kadar ertelemeyi başardı. Teklif, sadece bir hafta için geçerli olduğundan ve Zaimis’in başkanlığındaki Yunan Hükümeti, bu teklifi kabul etmediği için, Kıbrıs’ın Yunanistan’a verilmesi olasılığı da böylece ortadan kalktı.
Kıbrıs’ın Yunanistan’a teklif edildiği haberi, adadaki her iki toplum için de büyük bir çalkantı ve heyecan yarattı. Rumlar sevinç içindeydi; Türkler ise adeta mateme bürünmüştü.
Kıbrıs Araştırmaları Merkezi, KKTC Cumhurbaşkanı Siyasi Tarih Danışmanı / KKTC