Mustafa Kemal Paşa’nın Emrinde Samsun’dan Sakarya’ya: Refet Paşa
Refet Paşa, Mustafa Kemal Paşa’nın Türk Milletini kurtuluşa götürebilecek tek lider olduğuna inandı ve onun yanında yer aldı. İstanbul’da Jandarma Genel Komutanı iken lider arayışları içinde olanların kendisine fikrini sordukları zaman, Mustafa Kemal Paşa’yı önermişti. Mustafa Kemal Paşa kendisine Anadolu’ya beraber gitmeyi teklif edince tereddütsüz kabul etti.
Vatansever bir askerdi. 3. Kolordu Komutanı iken İngilizlerin Samsun’a çıkarma yapmasına mani oldu. Harbiye Nazırı ve diğer hükümet ricalinden gelen baskılara rağmen ve görevinden, makamından olacağını bildiği halde tutumunda ısrar etti. Bunun üzerine İngilizlerin etkisinde bulunan Osmanlı Hükümeti, onu 3. Kolordu Komutanlığı görevinden aldı.
Mustafa Kemal Paşa da Kurtuluş mücadelesinde onun kendisine bağlılığından emindi. Refet Paşa’yı daima yanında görmek istedi ve onu güvendiği kimseleri görevlendirmesi gereken vazifelere verdi. Sivas Kongresi’ne çağırdı. İsyancı Konya Valisi’ne karşı onu gönderdi. Nazilli Cephesi’ni askeri kurallara göre düzenlemeyi ona verdi. İç isyanlar çıkınca çağırdı. Ordunun Kütahya-Eskişehir muharebelerinde yenik düşüp Sakarya’ya kadar geri çekildiği zaman, TBMM’nde muhalifler karşısında zayıflayan ve onların, komutayı bizzat ele al, sorumluluk belli olsun dedikleri bir zamanda onu destekledi. Başkumandanlığı ele alan Mustafa Kemal Paşa, kazanmak zorunda olduğu bir savaşa hazırlanırken Refet Paşa’yı karargahına dahil etti. İzinde olduğu halde göreve çağırdı. Olağanüstü tehlikeli bir dönemde onu Milli Savunma Bakanı yaptı.
Dış ilişkilere katkıda bulundu. Milli Mücadele yıllarında Nazilli Cephesi’nde iken İtalyanlarla Temsil Kurulu adına temas sağladığı gibi onlarla yaptığı görüşmeler ile, ellerinde bulunan silah- mühimmat depolarının Türklere teslimini de kabul ettirdi. İnebolu’da İngilizlerle görüşmeler yaptı. İngiliz esirlerine karşılık Malta’daki Türk esirlerinin serbest bırakılmasını sağladı.
Karşılaştığı meselelere anında ve pratik çözümler bulması Refet Paşanın özelliklerinden birisiydi. Konya’da 12. Kolordu Komutanı Albay Fahrettin, Heyet-i Temsiliye’nin emirlerini dinlememe eğilimi gösterince meseleyi halletmek için oraya gönderildi. Konya yakınlarında Albay Fahrettin’e bir telgraf çekerek görüşmek istediğini, bu sebeple yanına gelmesini rica etti. Gelince görüşmek üzere bindikleri treni kapılarına nöbetçiler dikerek Ankara’ya hareket ettirdi. Böylece; bir oldu bitti ile herhangi bir hadise çıkmadan Fahrettin Bey Ankara’ya getirilmiş ve burada ikna edilmiştir.
Milli Savunma Bakanlığı yaptığı Sakarya Savaşı esnasında kilimlerden kaput, gaz tenekelerinden ilaç kutusu yaptı. O günün zor şartları altında savaş ihtiyaçlarını karşıladı.
İstiklal Savaşı’nda zafere ulaşmış olmayı, “Milletin manevi değerine, haysiyetine, istiklal aşkına ve layık öncüler bulabilmesine” bağlıyordu. Ona göre, “savaşın gerçek kahramanları, erkekleri savaşa gittiği için cephe gerisinde onları doyurmaya çalışan, tarlaları ekip buğday yetiştiren, cepheye cephane taşıyan Türk Kadınlarıydı”
Araştırmacı / Türkiye