Türk Tarihi ve Kültür Araştırmaları

Kuşanların Menşei

0 13.291

“Yaptığı çalışmalarla gerek Türk, gerekse Kuşan tarihi ve medeniyetine ölümsüz yardımlarda bulunan Prof. Dr. Robert Göbl’ün aziz hatırasına…”

Gerek Çin gerekse klasik Batı kaynaklarının müşterek ifadelerine göre, M.Ö. II. yüzyılın ikinci yarısında, Batı kaynaklarında Sogdiana ve Bactria, Çin kaynaklarında ise Ta Hsia adı ile adlandırılan bölgelerin göçebe kabileler tarafından istilası neticesi, burada M.Ö. III. yüzyılın ortalarına doğru kurulmuş bulunan Bactria Grek Krallığı sükût bulmuş ve onun yerine, M.S. I. yüzyıldan itibaren yerli kayıtlarda “Kuşan” adıyla geçen, ancak Çinlilerin “Ta Yüeh-chih” demeye devam ettikleri bir devlet ortaya çıkmıştır. Bilindiği üzere Yüeh-chihlar, M.Ö. III. yüzyılın sonlarından beri Çin’in batısındaki Kansu bölgesinde otururken, kuzey komşuları Hsiung-nuların (Hun) baskısı neticesi yurtlarını terk etmek zorunda kalmışlar, batıya doğru uzun bir yolculuktan ve bazı Çin kayıtlarına göre, yolları üzerindeki Vusun ve Sai/Saka gibi bazı kavimlerle epeyce mücadele ettikten sonra geldikleri bu yeni bölgede Kuşan devletini kurmuşlardır. Bu devletin kurucusu da Çin kayıtlarına göre, Ch’iu-chiu-k’i, sikke ve kitabelerden anlaşıldığına göre ise, Kujula Kadphises’tir. Kujula, kendi sikke ve kitabelerinde “Kuşan” yabgusu (hsi-hou) diye de anılıyordu. Çinliler, komşu devletlerin “Kuei-shuang” olarak isimlendirdikleri bu yeni devlete, onların “eski isimlerinden dolayı”, Ta Yüeh-chih demeyi sürdürmekle beraber, gerçekte yeni ortaya çıkan bu devletin kurucularının Yüeh-chihlar olup olmadığı hususunda tereddütlü birçok nokta mevcuttur. Ancak, ilim âleminde, “Kuşan” ismiyle anılan bu yeni teşekkülün “Yüeh-chih” adıyla ve menşeiyle açıklanması hâlâ devam etmektedir. Bu bakımdan, “Kuşan” adı ve “Kuşan”ların menşei hususu, çok sayıda epigrafik, arkeolojik ve nispeten az olan tarihî, lenguistik bilgilere rağmen yine de muğlaklığını sürdürmektedir.

Yrd. Doç. Dr. Mehmet TEZCAN

Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Fen-Edebiyat Fakültesi / Türkiye

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.