Türk Tarihi ve Kültür Araştırmaları

Kızılelma

3 41.176

Nevzat KÖSOĞLU

Kızılelma, Türk milletinin tarihî ülkülerini temsil eden bir kavramdır. Türk ülkücülüğünün Kızılelması, sabit ve belirli bir şey yahut yer değildir; soyut bir ülkü kavramıdır. Her dönemin kültürü, gerilim gücüne göre onu isimlendirir, somut bir hedefle belirler ve anlamlandırır. O zamanın Kızılelması bilinen bir yer olur; ancak, oraya varıldığında Kızılelma ele geçirilmiş olmaz. Kızılelma bu defa, daha ileride ve yine belirli bir yere gider: Ona hiçbir zaman ulaşılamaz. Kültürün Kızılelma hasreti yahut hırsı, her seferinde ülküsünü yenileyerek toplumu ileri sevk eder. Türk milletinin yükseliş dönemlerinde Kızılelma, cihan hâkimiyeti ülküsü olarak algılanmıştır.

Eskiden, Moskova ve Roma için de, bu isim kullanılmıştır. Mütercim Âsım’ın yazdığına göre, “Eğer aman vermeseler, bizim Yeniçeriler Kızılelma’ya kadar giderler ve Moskof nâmını sahife-i âlemden fekkederler imiş.”

Türk tarihinde, Hunlardan itibaren bir dünya imparatorluğu olma ve yeryüzüne düzen verme ülküsünün tezahürleri görülür. Türk hakanları, “Güneş bayrağımız, gökyüzü çadırımız” diyerek bu egemenlik ülküsünü dile getirir, kendilerini sınırlamazlar. Hazar civarında, Göktürk hakanı Bizans elçisini kabul ettiğinde, bu olay, Türkün dünya hâkimiyetinin bir işareti olarak yorumlanır; “Atalarımızdan böyle duyduk ki, Türkler cihana egemen olacaklar, bunun başlangıcı da Batı elçisinin gelmesi olacak.” Kızılelma ülküsü, Türk topluluklarının Müslümanlaşmasından sonra kavuştukları yeni fetih ve gazâ ruhuyla tam örtüşmüştür. Özellikle yükseliş dönemlerinde açık bir ilke ve heyecana dönüşen cihan hâkimiyeti ülküsü de buna katılınca, Kızılelma simgesi çok canlı ve sürekli güncel bir içerik kazanmış oldu. Kuvvetli bir fetih duygusu halinde ortaya çıkan Kızılelma, Türk boylarının sürekli olarak Batı’ya akışlarının ülküsü haline geldi. Anadolu’ya girişten itibaren hiç eksilmeyen fetihler, Anadolu’nun Türkleşmesi süreci de, bu ülküyü besleyen gerçekçi ve toplumsal gelişmeler oldu. Nihayet, i’lâ’yı kelimetullah (Allah’ın adını yüceltme) gayreti, Selçuklulardan itibaren bu ülkü ile örtüşen ve onu besleyip, ufkunu genişleten bir rol oynadı.

Yazılı metinlerde Kızılelma’nın ilk göründüğü yer İstanbul’dur. Ayasofya’nın önündeki bir sütun üzerinde, at üstündeki Justinyanus heykelinde, Bizans imparatorunun elinde kızıl bir küre yahut bir altın top varmış. Bir başka rivayete göre, bu top Ayasofya’nın kubbesinde imiş. Bu küre Bizans’ın dünya hâkimiyetini temsil edermiş. XIV. yüzyılda bu heykelin yıkılması ve kürenin düşmesi, Bizans egemenliğinin sonunun geldiği ve kapılarını Türklere açıldığı şeklinde yorumlanmış. Bu heykelin yüzü Anadolu’ya dönükmüş ve Justinyanus’un, “Beni yıkacak olanlar buradan gelecek” diyerek, Anadolu’yu gösterdiği yolunda söylentiler halk içinde dolaşmaya başlamış. Evliya Çelebi’ye göre ise, Hazreti Muhammed’in doğumu ile birlikte Ayasofya’nın kubbesi çökmüş ve Kızılelma yere düşmüştür.

Anadolu’da yeniden canlanan Türk fetih ruhu için Ayasofya önünde yahut kubbesindeki bu altın top, Türklerin Kızılelma’sıdır. Türk tarihinin akışı, hep bu ülküyü gerçekleştirme yönünde olacaktır. Türk kültüründeki bu ülkü, Hz. Peygamber’in hadisleri ile beslenip, bilenecektir. “İstanbul bir gün mutlaka fethedilecektir; onu fetheden komutan ne büyük komutan, fetheden asker ne güzel askerdir.” hadisi, en sıradan halk kesimlerine kadar yayılacaktır. Esasen, daha sonra Anadolu’ya giriş zamanlarından itibaren, korkutucu âyetlerle Kur’ân’da övülen kavmin Türkler olduğu yorumları yapılmaya başlanmıştır.

İstanbul’un fethedilmesinden sonra Türk Kızılelması Rim Papa’ya sıçrar. Rim Papa Roma’dır. Evliya Çelebi’ye göre, Rim Papa ve Beç (Viyana) Kızılelması’nın Türklere ait olacağı bütün Nemçe, Yunan ve Latin tarihlerinde kayıtlıdır. Bu rivayetler asker ve halk içinde yayılırken Fatih Sultan Mehmed Han’ın, İstanbul’dan sonraki büyük hareketi Roma üzerine olur. Gedik Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Otranto’ya çıkar. Batı dünyası da bu fethi o kadar kabullenmiştir ki, İtalyan şehirlerinde Sultan Fatih’in resmini taşıyan paralar, altın madalyonlar basılır; Fatih’i karşılamak üzere tören hazırlıklarına girilir. Yahya Kemal, Ahmed Paşa’ya Gazeli’nde şöyle söyler:

Çıktı Otranto’ya pür-velvele Ahmed Paşa
Tuğlar varsa gerektir Kızılelma’ya kadar…

Fakat, tuğlar Kızılelma’ya varamamış, Sultan Fatih’in ölümü, bu hamleyi yarım bırakmıştır.

Kanunî Sultan Süleyman Han Dönemi’nde Beç (Viyana) Kızılelması canlanmış ve Yeniçeriler arasında, bir Ocak geleneği oluşturacak kadar güncel bir ülkü olarak yaşatılmıştır. “Testiye kurşun atar, keçeye kılıç çalar, Kızılelma’ya dek gideriz” deyişi Yeniçeri gülbağına kadar girmiştir.

Birinci Viyana kuşatmasından sonra, Sultan Süleyman’ın, kuşatmayı kaldırırken kale komutanına bir altın top verdiği, bunun Türklerin Kızılelması olduğu şeklinde bir söylenti, o dönem Avrupa halkları arasında yayılmıştır. Türkler ise, Ayasofya’nın kubbesindeki altın topun, Beç Kalesi’ne geçtiğine inanmışlardır. Viyana’nın adı, Alman Kızılelma Seddi olmuştur.

Yükseliş dönemlerinde, bütün insanlığa nizam vermek (nizam-ı âlem ve cihan hâkimiyeti ülküsü), Allah’ın adını yüceltmek (i’lâ-yı kelimetullah) gibi büyük iddialar ifade eden Kızılelma ülküsü, toplumsal gerilimin düştüğü gerileme dönemlerinde sönmeye ve unutulmaya başlar. Nizam-ı Cedit ordusuna karşı çıkan Yeniçeriler, “…Harb ederiz ve kralın tahtını başına geçirip, Kızılelma’ya kadar gideriz,” diye söylenirler; ama, bu ülkünün heyecanını duydukları şüphelidir. Osmanlı’nın Viyana sefiri Ahmet Resmi Efendi, Avusturya-Rusya’ya karşı savaş isteyip, “Kızılelma’ya, Kızılelma’ya.” diye nâra atanları anlatırken, savaş taraftarlarını, sandalye üstünde Hamzanâme okuyanlara benzetip, “Kızılelma’yı, Boğdan’dan gelir al yanaklı elma zannedenler,.” diye alay eder. Gerçekten de, toplumun gerilimi düştükçe algılama gücü ve dünyası da daralır.

Yirminci yüzyılın başlarından itibaren Türkçü aydınlar, bu kavramı yeniden canlandırmaya ve Türk yükselişinin heyecan kaynağı olarak kullanmaya çalıştılar. İmparatorluğun her gün bir parçasının koparılması, her gün yeni bir felaketin yaşanması, halktan önce aydınların moralini çökertmiş, kendilerine olan güvenlerini sarsmıştı. Yeni bir hamle başlatabilmenin ilk şartı, kendine ve milletinin gücüne olan güvenlerini yeniden kazanmak ve heyecan veren bir geleceğin kurulması için çalışmaktı. İmparatorluk geleneği içinde yetişmiş, cihangir bir millete mensup Osmanlı aydınlarının, yıkılış halinde de olsalar, küçük düşünmeleri, küçük şeylerden heyecan duymaları mümkün değildi. Kızılelma olarak Turan’ı seçtiler.

Türkçülüğün öncülerinden Ziya Gökalp’ın şiir ve yazılarında Kızılelma, Büyük Türk Birliği’ni simgeleyen bir ülküdür; Turan ülküsü. Şöyle yazar: “Türk köylüsü Kızılelma’yı tahayyül ederken, gözünün önüne Türk ilhanlıkları (imparatorluk) gelir. Gerçekten, Turan mefkûresi (ülkü) mâzide bir hayal değil, bir gerçekti.” Gökalp’in, Türk köylüsünün muhayyilesi hakkında söylediklerinin ne ölçüde gerçekçi olduğunu sorabiliriz.

Ancak, Gökalp’ten elli yıl sonra, bir Gaziantep köylüsünün Dündar Taşer’e söyledikleri, bu sorunun cevabı olabilir: “Türk bir gün yeniden cihangir olacaktır. Bu husus Kitap’ta kayıtlıdır; inanmayan kâfir olur!”

Ülkülerin milletlere hız ve ilham veren dinamikler olduğuna inanan Gökalp ve arkadaşları, Türk birliğini böyle bir Kızılelma olarak kabul etmişlerdir.

Kızılelma yok mu? Şüphesiz vardır.;
Fakat, onun semti başka diyardır…
Zemini mefkûre, seması hayal,
Bir gün gerçek; fakat şimdilik masal.

Gökalp bir diğer şiirinde ise, her türlü zorluğa göğüs gererek Kızılelma’ya giden Türkü anlatır;

Demez taş, kaya
Yürürüz
yaya!
Türküz, gideriz

Kızılelma’ya
!

Milli edebiyatımızın diğer bir çok yazar ve şairlerinde de Kızılelma motifinin yansımaları görülür.

Nevzat KÖSOĞLU

Araştırmacı-Yazar / Türkiye

Alıntı Kaynağı: Türkler, Cilt: 2 Sayfa: 857-858

3 Yorumlar
  1. İskender diyor

    ANADOLU TOPRAKLARINDAN YAKLAŞIK ON BİN KİLOMETRELİK UZAK DOĞU TOPRAKLARINDAN İSLAMIN ŞEVKAT VE MERHAMETİ SAYESİNDE ANADOLU TOPRAKLARINA YERLEŞTİKTEN SONRA HEM BU TOPRAKLARDAKİ KÜLTÜRLERİ VE TOPLULUKLARI 1924 KURUCU ANAYASASININ 88. MADDESİ İHLAL EDİLEREK YOK SAYAN VE İSLAM AİDİYETİNİ DE, VASITA OLARAK KULLANARAK GEÇMİŞ AİDİYETLERİ OLAN VE “KURT SOYLU EFSANE”YE DAYALI GERÇEK OLMAYAN BİR IRK YARATMAYA DAYALI BİR GARABETİN “KIZIL ELMA” ADIYLA EFSANELEŞTİRİLMESİ OLAYININ PROVAKATİF HİKAYESİ

  2. FETHİ ÖZDEMİR diyor

    AYKIRI DÜŞÜNCELERE CEVAP:
    1-SAKALAR,KİMMERLER, UZLAR, KIPÇAKLAR,PEÇENEKLER, ETİLER, HİTİTLER, ETRÜSKLER VE SÜMERLER M.Ö. 40.000’Lİ 12000 YILI AŞAN BİR SÜREDEN BERİ ANADOLU, ÖN KAFKASYA, DOĞU AVRUPA VE ÇİN SEDDİNİ AŞAN, ÇİNİN TURFAN BÖLGESİ, SİBİRYA BÖLGELERİ TÜRKLERİN GEREK YERLEŞİM, GEREKSE ANAYURTLARIDIR.
    2-TÜRKLERİN GÖKTENGRİ İNANCI, ENGİN HOŞ GÖRÜ VE TABİATTAKİ BÜTÜN YARATILMIŞ CANLILARI KUTSAL SAYAR. DOLAYISIYLA, TÜRK MİLLETİNDE IRKÇILIK VE İNAÇLARINDAN DOLAYI HİÇ BİR KAVİMİ DIŞLAMA SÖZ KONUSU DEĞİLDİR.
    3-ANADOLU TOPRAKLARINDA ÇOK UZUN SÜREDEN BERİ TÜRKLER YAŞARDI VE BU TOPRAKLAR TÜRKLERİN ANAYURTLARIYDI.
    ZAMAN ZAMAN HAKİMİYETİNİ KAYBETMİŞ OLSADA, GERİ DÖNÜP TEKRAR ALMIŞTIR.
    4-KÜRT DİYE NİTELEMEYE ÇALIŞTIĞINIZ BİR TOPLULUK, GEÇMİŞTE OLMADIĞI GİBİ, GÜNÜMÜZDE DE YOKTUR.
    ŞÖYLE Kİ; BUGÜN TÜRKİYE’NİN G.DOĞUSUNDA YOĞUNLUKLU OLARAK YAŞAYAN TOPLULUKLAR, İRAN PERS’LERİ İLE BİRLİKTE M.Ö.2,500 ÖNCE BALKANLAR İLE BATI KAFKASYA BÖLGELERİNDEN AFGANİSTAN VE HİNDİSTAN BÖLGELERİNİ GÖÇ ETMİŞ, YİNE TAKRİBEN M.Ö.1550’Lİ YILLARINDA BU BÖLGELERDEN, OĞUZ TÜRKLERİNİN YURDU OLAN İRAN BÖLGESİNE GÖÇ EDEREK BU YERLERİ İŞGAL ETMİŞLER.
    5-GÜNÜMÜZDE KÜRT DİYE NİTELENDİRİLEN VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN ASLİ VATANDAŞLARI OLAN TOPLULUKLAR OSMANLI PADİŞAHI YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİNE KADAR ZAĞROS DAĞLARINDA, BUGÜN’Kİ KANDİL DAĞLARINDA YAŞIYORLARDI. PERS’LERLE BİRLİKTE BU BÖLGEYE GELİP YERLEŞMİŞLERDİR.OTOKTON BİR TOPLULUK OLMADIĞI GİBİ, HİÇ BİR ZAMAN ULUSLAŞMA BİLİNCİNE SAHİP OLMAMIŞLARDIR.
    6-PADİŞAH Y.S.S. BU TOPLULUKLARI, İRAN’DAKİ ALEVİ-Şİİ TÜRKMENLERE KARŞI GETİRİP GÜNEY DOĞU VE DOĞU ANA DOLU BÖLGELERİNE YERLEŞTİRDİ.
    MESELE BUNDAN İBARETTİR. ANADOLU TOPRAKLARI HİÇ BİR ZAMAN KÜRTLERİN YURDU OLMAMIŞTIR.
    7- İSLAMIN HANGİ ŞEVKAT VE MERHAMETİNDEN BAHSEDİLEBİLİR. GEREK TALKAN VE CURCANDA, GEREKSE ÖN KAFKASYA VE ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE, GELMİŞ GEÇMİŞ DÜNYANIN EN BÜYÜK SOYKIRIMLARI YAPILMIŞTIR.
    ÖYLE Kİ, YEDİDEN YETMİŞE KATLEDİLEN TÜRKLERİN KANININ KARIŞTIĞI SEYHUN VE CEYHUN NEHİRLERİ AYLARCA KIPKIZIL AKMIŞTIR. YAKLAŞIK 400.000!İNİN ÜZERİNDE GENÇ*YAŞLI TÜRK KATLEDİLMİŞTİR.
    5-YAŞ ARASI ERKEK VE KIZ ÇOCUKLARINA AYIRIM YAPILMAKSIZIN TECAVÜZ EDİLEREK KÖLE PAZARLARINDA BİR HAYVAN GİBİ SATILMIŞTIR. ÖYLE Kİ, ZAMANLA BU KÖLE ÇOCUKLAR ÇOĞALARAK MISIRDA KÖLEMENLER VE MEMLUKLER KÖLE TÜRK DEVLETLERİNİ KURMUŞLAR.,
    8-ARAPLAR VE AKRABALARI OLAN İBRANİ YAHUDİLERİ KENDİLERİNİ ÜSTÜN IRK SAYARLAR. KENDİ DİNLERİNİ KABUL EDEN DİĞER IRKLARI İKİNCİ SINIF ANLAMINA GELEN “MEVALİ” KABUL EDERLER.
    9-ARAPLAR VE İBRANİ YAHUDİ’LERİ BAŞKA IRKTAN KADINLA KÖLE OLARAK EVLENEBİLİR(CARİYE) , ANCAK , KENDİ IRKINDAN OLMAYAN BİRİNE ASLA VE KAT’A ARAP KIZI VERMEZLER. BİR KONU HAKKINDA FİKİR BEYAN ETTİĞİNİZDE LÜTFEN İYİ ARAŞTIRIN.. DEDİKODU VARİ BİLGİLERLE YAZMAYIN LÜTFEN..

  3. FETHİ ÖZDEMİR diyor

    09.08.2019 tarihli yazıma onay verildi mi?

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.