Cumhuriyet kelimesi dilimize Arapça “Cumhur” kelimesinden girmiştir. Bu kelime halk, ahali, büyük kalabalık anlamına gelir. Cumhuriyet veya cumhuri devlet iktidarın millete ait olduğunu öngören devlet şekli demektir. Cumhuriyetin Batı dillerindeki karşılığı Republique-Republic şeklindedir. Latince kökten gelen bir kelimedir. Latince, Publica, halk toplum anlamındadır. Res ise ait olma, aidiyet ekidir. Respublica halka ait olma anlamındadır.
Bizim kullandığımız Cumhuriyet kelimesi de Arapça aynı yapı ile karşımıza çıkmaktadır. Arapça Cumhur, halk anlamındadır, iyet ise aidiyet ekidir. Cumhuriyet, kelime olarak halka ait olma anlamındadır. Egemenliğin, yani yönetim ile ilgili kural belirleme ve onu uygulama gücünün halka ait olması.
Cumhuriyet geniş anlamda egemenlik topluluğunun bütününe, millete ait olması anlamındadır.
Türkiye’de cumhuriyet, milli egemenlik ilkesinin benimsenmesinin bir neticesi olarak 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda yapılan 29 Ekim 1923 tarihli değişiklik sadece yönetim biçimi olarak kabul edilmiştir. 1924, 1961 ve 1982 anayasalarımızda da bir yönetim biçimi olarak kabul edilmiştir.
Atatürk’ün, cumhuriyeti devletin siyasi bir rejimi olarak seçmesinin en önemli nedeni; Türkiye’yi modernleştirme çabalarına cevap veren rejim biçimi olmasıdır. Cumhuriyeti “fazilet” olarak niteleyen Atatürk, Ekim 1924 tarihli bir konuşmasında cumhuriyeti şu şekilde tanımlamaktadır: “Türk milletinin tabiat ve şiarına en mutabık olan idare Cumhuriyet idaresidir.”
Cumhuriyetçilik, devletin siyasi rejimi olarak cumhuriyeti benimseme ve onu fazilet rejimi olarak tanımlama ve değerlendirme demektir.
Cumhuriyetçilik ilkesi, Atatürk’ün devlet anlayışının temellerinden birini oluşturan Milli Egemenlik ilkesiyle çok sıkı ilişki içindedir. Milli Egemenliğin korunması ve gözetilmesi Cumhuriyet Rejimi ile mümkündür.
Cumhuriyetçilik ilkesi, fertlerin değil, milletin bütününün benimsediği bir ilkedir ve Türk milletine aittir.
Cumhuriyetçilik ilkesinin öngördüğü cumhuriyet rejiminin “demokrasi” ile ilgisi vardır. Atatürk bunu, “Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemi ile devlet şekli demektir” diyerek ifade etmiştir.
Çankaya Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi / Türkiye