II. Meşrutiyet Dönemi’nde Yayınlanan Bir İstatistik Mecmuasına Göre Osmanlı Maarifi
Yirminci asrın ilk onbeş yılı, bütün dünyada eğitim düşüncesinin hızla değiştiği, eski okulu ve eğitim sistemini yeren çağdaş eğitim akımlarının doğduğu bir dönem olmuştur.
Bu çağdaş eğitim akımları, II. Meşrutiyet Dönemi’nde Türkiye’de hemen yankılanmış, Türkiye’nin eğitim sorunlarına çağdaş görüşler ışığında çözüm aranmaya başlanmıştır.
Ergin, bu dönemde, maarifimizin, çok inişli ve çıkışlı bir yol takip ettiğini, fakat bütün bu iniş ve çıkışlara rağmen epeyce yükseldiğini söylemektedir.
Akyüz, II. Meşrûtiyet Dönemi eğitiminin temel özelliklerini, yenilik ve gelişmeleri geniş olarak ele almakta, bu dönemde, eğitimin bilim olarak işlenmesinde ciddi gelişmeler sağlandığını, Batılı önemli eğitimcilerin fikir ve yöntemlerinin daha iyi tanınmaya başlandığını ifade etmektedir.
Ergün’e göre pek çok yönleriyle Cumhuriyet eğitiminin ana şekli bu dönemde belirmiştir. Toplum yapısını değiştirecek, üretici girişken fertler yetiştirecek bir eğitim sistemi kurulmak istenmiştir. Gerek okul yapılarında gerek ders programlarında bunu sağlayacak bazı önlemler alınmıştır. Diğer yönden, bu dönemde, Maarif Nazareti merkez teşkilatı ile bağlı kuruluşlarda yeni düzenlemeler yapılmış, 1894’te Mektubî kalemine bağlı olarak kurulan Sicill-i Ahval (personel) ve İstatistik Şubesi, sırasıyla istatistik kalemi, istatistik müdüriyeti ve ihsaiyat kalemi isimlerini almıştır.
Ergin, istatistik konusunda şöyle demektedir: “Mekteplerin miktarına gelince: Filvaki bu bapta pek de muntazam istatistiklerimiz yoktur. Mamafih Maarif Nezareti, 1327 (1911)’de 1323-1324 (1907-1908) senelerine ait ihsâiyat neşretti sonra diğerleri takip etti.”
Eğitim Tarihçisi / Türkiye