Muslim World mecmûasının mümtaz kârilerine bu etüdümle Garb âlemince pek az tanınan bir devir ve pek büyük bir şahıstan bahsedeceğim; İstanbul’un 1453, 29 Mayısı’nda fethinin beş yüzüncü senesi bu yıla tesâdüf etmektedir. Gönül isterdi ki bu müsâhabe ancak böyle elle tutulur mühim bir hâdise vesîlesiyle olmasın da samîmî temas ve münâsebet şeklinde dâimî olsun.
Etüdümüzde evvelâ o devri ve kurûn-ı vustanın (Ortaçağ) kapanıp, son karnın (asrın) açılmasını tevlit eden rûhî, içtimâî ve siyâsî vak’a teselsülünü, mümkün mertebe kısa tutmak için, pek esaslılarını alarak, anlatıp fetih hâdisesini îzahtan sonra Fâtih Devri’nde siyâset, sanat ilim hareketlerini ve Hıristiyanlığın muhtelif mezheplerinin tâbi tutulduğu içtimâî şerâiti şerh edeceğim. Bu meyanda Türklerin ana san’atı olan mîmarlığın o devirde ve alelûmum Osmanlı hükümeti zamanındaki inkişâfı ve tuttuğu istikâmet hakkında şahsen yaptığım tetkîkâtı ve vardığım netîceleri, bâriz bir şekilde tebârüz ettireceğim. Makaleme resim ilâve edemediğime müteessirim; bu imkân hâsıl olsaydı, daha büyük bir vuzuh ve kat’iyetle anlatabilirdim.