Ebulfez Elçibey

EBULFEZ ELÇİBEY

(24 Haziran 1938 – 22 Ağustos 2000)

Ebülfez Elçibey, (D. 24 Haziran 1938, Nahçıvan – Ö. 22 Ağustos 2000, Ankara) Azerbaycan Türk’ü siyaset adamı ve Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 2. Cumhurbaşkanı.

Gerçek adı Ebulfez Aliyev olan Elçibey Nahçıvan’in Keleki köyünde doğdu. Babası İran Azerbaycanı’dan Kadirkulu Bey ve annesi Anadolu’da doğup Keleki’ye göç etmiş Mehrinisa Hanım’dır. Babası 1943 yılında II. Dünya Savaşı’na katılmış ve bir daha kendisinden haber alınamamıştır. İlköğrenimini ve liseyi Nahçıvan’da zor şartlar altında tamamlamıştır.

1957-1962 yıllarıda Azerbaycan Devlet Üniversitesi Doğu Dilleri Enstitüsü, Arapça bölümünde okumuştur. Öğrencilik yıllarında Azerbaycan tarihini ve Azerbaycan inkılâbı tarihini öğreten dernekler kurmuştur.

1963-1964′te Mısır’da tercüman olarak çalıştı. 1970′lerde ise ülkesinin bağımsızlığı için çalışmaya başladı. Bu yüzden 1975′de ‘milliyetçilik’ suçundan bir buçuk yıl hapis yattı.

Azerbaycan’ın Rusya İmparatorluğu içinde bir sömürge olduğuna ve elbet birgün bağımsız, demokratik bir cumhuriyet olacağına inanmıştır. Kendisini “ben Atatürk’ün askeriyim” diye tabir etmiş ve Atatürk’ten, Gandhi’den ve 1918-1920 yıllarında kurulmuş Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin kurucusu Mehmet Emin Resulzade’den etkilenmiştir. Kuzey ve Güney Azerbaycan’ın mutlaka birleşmesi ve Dağıstan’a, Gürcistan’a ve Ermenistan’a verilen Türk toprakları nın tekrar Azerbaycan’a geri verilmesini savunmuştur. “Turan’ın yolu birleşik Azerbaycan’dan geçer.” diyordu.

Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesinin içinde yer alan Elçibey, 1975′te siyasi faaliyetleri yüzünden 1 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırıldı. KGB zindanlarında ve taş ocaklarında ağır şartlar altında kaldı. Serbest kaldıktan sonra, 1977′den itibaren, Azerbaycan Millî İlimler Akademisi’nde el yazmaları enstitüsünde görev yaptı. Görevi sırasında da bağımsızlık çalışmalarına devam etmiştir. 1989′da Azerbaycan Halk Cephesi’ni kurdu ve başkanı seçildi. Elçibey Dağlık Karabağdaki Ermeni ayrılıkçılığına yol vermemek ve Azerbaycan’ın Sovyetler’den bağımsızlığını kazanması için çalışmış ve 1991’de SSCB’nin dağılması ile bağımsızlığını kazanan Azerbaycan’ın 7 Haziran 1992’de ikinci Cumhurbaşkanı olarak seçildi

Cephedeki yanlış uygulamalardan ve yenilgilerden ötürü cephe komutanı Süret Hüseynov’u görevden almıştır. Fakat Rusya’nın Azerbaycan’ı terk ederken silahlarını Süret Hüseynov’a vermesinden sonra, Süret Hüseynov Azerbaycan’ın 2. büyük şehri Gence’de Haziran 1993’te  ayaklanma başlatmıştır. Elçibey yardım için Haydar Aliyev’i Nahçıvan’dan Bakü’ye davet etti. Fakat Haydar Aliyev Bakü’ye geldikten sonra Süret Hüseynov’u destekledi ve göstericilerin Bakü’ye yürümesi karşısında Elçibey halktan destek alamadı. Milli istihbaratıt verdiği bilgiyi kullanarak kendisine karşı suikastın üstünü açmış ve vatandaş savaşına yol vermemek için Haydar Aliyevle konuşarak uçakla doğum yeri olan Nahçivan’ın Keleki köyüne gitmiştir. 2 hafta sonra geri dönmeye çalışmasına rağmen şahsi koruması tarafından uçağı kurşunlanmış ve Nahçivandan çıkış yolu kapalı kalmıştır.

Cumhurbaşkanlığı yetkileri Haydar Aliyev’e devredilmiştir. Ağustos 1993’te referandum ile Elçibey’in görevi resmen geri alındı ve Ekim ayındaki seçimlerde Haydar Aliyev % 99 oyla Cumhurbaşkanı seçildi.

Elçibey tam 4 yıl 4 ay sonra Bakü’ye geri dönüp, Azerbaycan muhalefetine katılmıştır. “Bütöv Azerbaycan Birliği’ni” kurarak çalışmalarını Kuzey ile Güney Azerbaycan’ın birleşmesi üzerine yoğunlaştırmıştır.

Elçibey 22 Ağustos 2000’de 62 yaşında tedavi gördüğü Ankara’da  vefat etti.

Defin toresine 800.000 (sekiz yüz bin) kişi katılmıştır.

Ömrünü Azerbaycan’ın bağımsızlığı ve Türk Dünyası’nın birleşmesi için adayan Türklük aşığı Ebülfez Elçibey’in kavgası, Ülkümüzdür… 

Ruhu şad, Mekanı Cennet olsun.