Birinci Dünya Savaşı: Galiçya Cephesi – 2

57 nci Piyade Alay Komutanı verdiği bir raporla; zayiatın büyüklüğünü, bu sebeple mevzilerin savunulmayacağını belirtmiş ve alayın geri alınarak bölgenin başka birliklere verilmesini teklif etmiş; 19 ncu Tümen Komutanı da orduya yazdığı raporda, takviye kuvvetler verilmezse, sonuçtan umutsuz olacağını bildirmiştir.

19 ncu Tümen 57 nci Piyade Alay bölgesi Hisar Tugayı (Ledebor Müfresezi) 9 ncu Alayı’nın bir taburunca değiştirilmiş ve 57 nci Piyade Alayı 4 Ekim 1916 tarihinden itibaren Kolordu ihtiyatı olmak üzere Olhoviyeç batısında ordugâha geçmiştir.

5 Ekim 1916 tarihinde saat 10:30’da 57 nci Piyade Alayı 1 nci ve 2 nci Taburları Yüzbaşı Salih komutasında olarak Olhoviyeç batısındaki 337 ve 346 dan yolları sürdürerek Obroşova’nın kuzey batısındaki 346 rakımlı tepeye yürüyerek orada emre hazır bir durumda beklemekte idi. 72 nci Piyade Alayı 3 ncü Tabur Komutanı, 57 nci Piyade Alayı 1 nci Taburunu da emrine almış ve bu iki tabur 19 ncu Tümenin ihtiyatını oluşturmuştu.

57 nci Piyade Alay Komutanı 3 ncü ve 4 ncü Taburlarını alarak 421 Rakımlı Tepeye hareket etmiş, oradaki 20 nci Tümenin emrine girmiştir. 57 nci Piyade Alay Komutanı yeniden aldığı bir emir ile komutayı 77 nci Piyade Alayı 1 nci Tabur Komutanı Binbaşı Hacı Mehmet Emin Beye teslim ederek Hoçişko’daki 19 ncu Tümene dönmüştür.

57 nci Piyade Alayının 1 nci Taburu, 72 nci Piyade Alayı emrinde, 2 nci Taburu da 61 nci Piyade Alayı emrinde ve siperlerdeki 3 ncü ve 4 ncü Taburları da 63 ncü Piyade Alayı emrinde olmak üzere 20 nci Tümenin ihtiyatını oluşturuyordu.

Kolordunun 4 Ekim günü orduya yazdığı raporda; düşmanın, herhangi bir teşebbüsü olmadığını, mevzilerinde irtibat yolları yaptığını, ileriye ve geriye malzeme ile kıta ulaştırma suretiyle taarruz hazırlıklarında bulunduğu bildirilmiştir.

Düşmanın taarruzu, 5 Ekim günü saat ll:00’de başladı. 63 ncü Alaya dört, 61 nci Alaya üç, 72 nci ve 77 nci Alaylara üç taarruz yapılmış ve bunlara ateşle karşılık verilerek düşmana büyük zayiat verdirilmiştir. Bu karşı taarruza 57 nci Alaydan ve ordu ihtiyatından birer tabur da katılmıştır. 6 Ekim’de Cevattepe üzerinden 421 Rakımlı Tepeye yönelen düşman taarruzu kısa zamanda püskürtülmüştür.^[6]

5-6 Ekim Muharebelerinde düşman saldırıları çoğunlukla mevzii ilerisinde ateşle durdurulmuş, birkaç yerdeki küçük girmeler bomba ve süngü hücumları ile geri atılmıştır. Kolordu cephesindeki 13 Rus Alayının çoğu taarruza katılmış bulunuyorlardı. Türk birlikleri 15 subay, 3000 er zayiat vermişler, Rus zayiatı ise bundan dört beş kat fazla tahmin edilmiştir.^[7]

Bugüne kadarki zayiatın sonucu olarak on kadar bölük komutansız kalmış, bazı kıtalar birbirine karışmış, bozulan düzen ve yönetim büyük güçlüklerle düzeltilebilmiştir. 15 nci Kolordu birlikleri oldukça yıpranmış ve 20 nci Tümen de çok sarsıldığından özellikle 61 nci Alay muharebe edemeyecek duruma gelmiş, kolordu ihtiyatı olarak 19 ncu Tümen gerisinde iki, 20 nci Tümen gerisinde bir zayıf tabur kalmıştır. Kolordunun ihtiyatları tükendiğinden, depo alayı yedekte tuttuğu bütün erleri birliklere dağıtmıştır.

7 Ekim günü 15 nci Kolordu bölgesi düşmandan tam olarak temizlenmiş, Cevattepe’ye kadar ilerlemiş bulunan düşman birlikleri mevzilerine dönmüşlerdir. İlk günlerden beri Cevattepe’ye önem veren Ruslar, burayı yeniden güçlendirmeye ve engellerle pekiştirmeye koyuldular. 8 Ekim’de bütün cephede bir durgunluk başladı. Muharebesiz geçen bu dönemde eksikliklerin giderilmesi, ikmaller, güçlendirme ve ikinci hat mevzilerinin pekiştirilmesi gibi işler önemle ele alınmıştır.

14 Ekim’de Ordu Komutanlığından gelen emir ile düşmanın yeni bir taarruza hazırlandığı bildirildi. Gerçekten, 15 Ekim’de Türk mevzileri topçu ateşi ile dövülürken, ordu cephesinin bazı kesimlerinde de birkaç defa yapılan düşman taarruzları ağır zayiat verdirilerek püskürtüldü.^[8]

Düşman, bütün cepheye birden taarruz etmiyor, bölge bölge yaptığı teşebbüslerle yetiniyordu. Son günlerdeki taarruzlarda ağır bir yenilgiye uğrayarak çekilmişti. Ordular Grubu Komutanlığından 22 Ekim 1916’da gelen bir genelge ile bu başarı ve şimdiye kadar yapılan kahramanca savunmalar kutlanmış, Güney Ordusunun bütün mensuplarına övgü ve teşekkürler bildirilmiştir.

31 Ekim 1916 günü saat 08:00 sıralarında taarruza geçen düşman, Cevattepe’yi işgal etmişse de, kısa zamanda püskürtülmüştür. 63 ncü Alayın iki günlük harekâtını 20 nci Tümen topçusu ile işbirliği yapmak suretiyle 54 ncü Alman Topçu Alayı ve 19 ncu Tümen topçusundan birkaç batarya da desteklemiştir.

Kasım başlarında tümenlerin ara hattı Obreçova sırtlarındaki ormanın güney kenarı olarak değiştirildi. 19 ncu Tümenden 57 nci Alay, 20 nci Tümenden 62 nci Alay bulundukları yerlerde kolordu ihtiyatı olarak görevlendirildiler. Kasım başlarında cephede durgunluk vardı. Bundan faydalanarak birliklerin tahkimat ve gözetleme faaliyetleri ile keşif hareketlerine önem verildi. Bir yandan da tümenlerin sorumluluk bölgelerinde değişiklikler yapıldı.

11 Kasım 1916 tarihinde, 72 nci Piyade Alayı Miçeçof Deresine kadar olan bölgeyi 61 nci Piyade Alayından devir ve teslim almıştır. 57 nci Piyade Alayı, Olhoviyeç’deki taburunu orada bırakmış, 72 nci Piyade Alayının 4 ncü Taburunun bulunduğu yere tümen ihtiyatı olmak üzere bir taburunu göndermiştir. 57 nci Piyade Alayı kalan iki taburu ile yine olduğu yerde kolordu ihtiyatı olarak kalmıştır.

Galiçya Cephesinde, Obracova Ormanı civarında 356 ve 375 Rakımlı Tepe bölgesinde bulunan 57 nci Piyade Alayı, Aralık ayını yer değiştirme, keşif, gözetleme, tahkimat ve karşılıklı ateş ve gece baskını faaliyetleri ile meşgul olmuştur.

2 Aralık 1916 tarihinde 356 Rakımlı Tepede karşılıklı hafif piyade ve mitralyöz ateşi faaliyetleri yapılmakta idi. 2/3 Aralık 1916 gecesi düşmana bir gösteriş taarruzu için; biri Olhoviyeç doğrultusunda, İkincisi 322 Rakımlı Tepenin kesik ağaç doğrultusunda, üçüncüsü 2 nci Tabur cephesinden Büyük Dere doğrultusuna üç kuvvetli keşif kolu düzenlenerek, düşman siperlerine yanaşılmış ve bombalarla taarruz edilmiştir. Düşman da, 2 nci Tabur siperlerine topçu ateşi yönelterek, bomba ve şarapnel ile uzun süre dövmüştür.

Gece tertip edilen keşif kollarının düşman siperlerine yaptıkları ani baskınlarda büyük başarılar kazanılmıştır. Böylelikle, düşmanın tahkimat yapması engellenmiş ama kayıplarımızda olmuştur. Karşılıklı top ve piyade ateşleriyle zayiat verdirilmeye, sinirler bozulmaya çalışılmıştır. Keşif kollarımız düşman siperlerine yaklaşarak tel örgüler üzerine beyannameler atmışlardır. Buna karşılık Ruslar da bizim attığımız beyannameleri toplamak için geceleyin birkaç asker çıkarmıştır. Bazı düşman erleri de siperlerinin üstüne çıkarak “İnsan öldürmenin kötülüklerinden ve barıştan” söz eden beyannameler atmışlardır. Ele geçen beyannamelerin birisinde “savaşmak için sebep olmadığı, paylaşılamayacak bir şey bulunmadığı, Almanların bütün dünyayı ele geçirmek istedikleri ve İttifak Devletlerinin açlık ve yoksulluk içinde bulunduğu” ileri sürülüyor, muharebeye son verip karşılıklı olarak kucaklaşılması teklif ediliyordu. 15 nci Kolordu Komutanlığı 24 Aralık 1916 tarihinde yayınladığı emir ile beyanname atmak ve almak gibi vazifeleri orduya yasaklamıştır.

Düşman kuvvetleri keşif ve gözetleme faaliyetlerinde uçak ve balonları da kullanmışlardır. Bunlar Türk mevzilerinin üstünde tur atmış ve sıcak temas sağlanmıştır.

19 Aralık 1916 tarihinde 375 Rakımlı Tepeden saat 04:30’da yazılan 57 nci Piyade Alayının raporunda; “Bu gece 10:00 sonrasında iki gönüllü Onbaşı ile iki neferden oluşan bir keşif kolu, düşman siperlerine yanaşarak bomba atmışlar ve düşman efradının Türkçe konuştuklarını işitmişlerdir.”^[9]

57 nci Piyade Alay Komutanlığının 4 Ocak tarihli raporunda;

Saat 03:00 evvelde 3 ncü mıntıkada tarassut postasında bulunan efradımıza bir Rus neferi kendi tel örgüleri hizasında açık, net bir Türkçe ile “Atma Bey, kardeşiz. Rica ederiz. Biz size hiç atmıyoruz, ne zaman sulh olacak, benim adım Ömer’dir.” diye hitap da bulunmuştur.^[10]

Yine 57 nci Alayın 7 Ocak tarihli raporunda;

Saat 07:00 sonrasında tarassut postalığını yapan 16 ncı Bölükten bir Onbaşı tel örgüleri haricine çıkarak düşman siperlerine 2 bomba atmış ve arkasından şu sözleri işitmiştir.

“Ben seni gelirken gördüm, atmadım. Sen niçin atıyorsun? Hepimiz Müslüman değilmiyiz? Bugün Rusların bayramı var. Hep gerideler. Yalnız biz Müslümanlar buradayız, birbirimize atmayalım. Zaten sulh oluyor” Buna mukabil tarassut Onbaşısı, “Mademki Müslümansın, gel teslim ol” demiş ise de kendisini vuracaklarından korktuğu için gelemeyeceğini söylemiştir.^[11]

Bu raporlardan da anlaşılıyor ki İngiliz ve Fransızların Çanakkale Cephesinde uyguladıkları politikayı şimdi Ruslar, Galiçya Cephesinde Türklere karşı uyguluyorlardı. Müslüman Tatarları cephede Türklere karşı kullanıyorlardı. Son zamanlarda Rus Ordusunda, savaşa karşı bezginlik uyandığı anlaşılmıştır. Müslüman Tatarlar, Türklere karşı savaşmak istemiyorlar ve korktukları içinde Türklere katılmıyorlardı. Artık Rus kuvvetleri açıkça barış istiyorlar, taarruzdan kaçınıyorlardı.

8 Ocak 1917 tarihinde düşman obüs bataryasından atılan dört mermi, 57 nci Alay Komutanının bulunduğu mahalle isabet emiş ve Alay Komutanı Binbaşı Mehmet Emin Bey yaralanmıştır.^[12] Vekâleten önce Binbaşı Faik Bey daha sonra da Yarbay Yusuf Ziya Bey görev almıştır. 28 Ocak 1917 tarihinde Alayın Komutası tekrar Binbaşı Mehmet Emin Beye geçmiştir.

57 nci Piyade Alayı; 28 Ocak 1917 tarihine kadar bulunduğu 375 Rakımlı Tepe bölgesinde keşif, gözetleme, tahkimat ve karşılıklı ateş faaliyetleri ile meşgul olmuştur.

28 Ocak 1917 tarihinde 04:30’da 77 nci Piyade Alay cephesinde Çekilani Tepesinin sağında şiddetli el bombası ateşi ile düşman taarruzu başladı. 57 nci Piyade Alay cephesinde düşmanın her hangi bir hareketi olmadı. Tümen emriyle 57 nci Piyade Alayı, birlikleriyle 77 nci Piyade Alayı emrine girerek muharebede görev aldı. Kolordu ihtiyatı olan 57 nci Piyade Alayının 4 ncü Taburu Çekilani’deki 77 nci Piyade Alayının durumunu düzeltmek için alayın emrine verildi. Gerikalan 1 nci ve 2 nci Taburlar ileri yanaştırılarak, bir gösteriş taarruzu yapıldı. Çıkarılan ikişer takım kuvvetindeki müfrezeler düşmanın tel örgüleri çevresine yakın çukurlara kadar giderek mevzi almışlardır. Düşmanın şiddetli mitralyöz ve piyade ateşine rağmen mevzilerini gecenin başlamasına kadar korumuşlarsa da düşmanın piyade ateşinden daha fazla ilerlemeyi başaramamışlardır. Geceninbaşlaması ile ileri karakol düzeni almışlardır. Bu gösteriş taarruzunda, 6 şehit ve 38 yaralı er zayiatımız olmuştur. Düşmanın dikkatini çeken bu hareket, siperlerini takviye etmeye ve Çekilaniye yöneltilen topçu ateşinin bir kısmını alayın üzerine çevirmeye zorlayarak gösteriş taarruzundan beklenilen amaç bu suretle sağlanmıştır.

28 Ocak 1917 tarihinde cereyan eden muharebede, 57 nci Piyade Alayının zayiatı; 1 nci Tabur: 4 şehit, 13 yaralı, 2 nci Tabur: 1 şehit, 13 yaralı, 3 ncü Tabur: 1 şehit, 1 yaralı, 4 ncü Tabur: 31 şehit, 77 yaralı olmak üzere toplam 37 şehit, 111 yaralı olmuştur.

57 nci Piyade Alayı, 3 ncü Taburu cephede bulunan 4 ncü Taburla değiştirerek, aldığı emir üzerine Kolordu ihtiyatı olmak üzere 29 Ocak 1917’de eski görev yerine gitti. 3 ncü Tabur da siperlerini 77 nci Piyade Alayına devir ve teslim ederek gece yarısı tümen ihtiyatı olarak ordugâhına döndü.

19 ncu Tümen Komutanlığının 18 Nisan 1917 tarihinde yayınladığı emir ile 57 nci Piyade Alay Komutanlığının mevzilerini 72 nci Piyade Alay Komutanlığına devretmesi bildirilmiştir. 25 Nisan 1917 tarihinde 57 nci Piyade Alay Komutanlığı bugüne kadar tuttuğu cephe ve mevzilerini bütünü ile 72 nci Piyade Alayına devir ve teslim ederek, Kolordu ihtiyatına çekilmek üzere Korşani’ye hareket etti.

Nisan 1917 tarihinde Ordu tarafından yayınlanan bir emir ile “Türk Başkomutanlığın’ın 15 nci Kolorduyu başka bölgelerde taarruz harekâtları için kullanmak istediğini ve bu amaçla şimdiden gerekli eğitimler yapılmasını, ordu komutanlığınca da bu hususun uygun görüldüğünü ve kolordunun savunma görevine devam etmek şartıyla gerekli tedbirleri almasını” emrediliyordu.

57 nci Piyade Alayı Ordu Komutanlığı’nca verilen emir gereğince, Tümen Komutanlığından verilen program dâhilinde, 1-20 Mayıs 1917 tarihlerinde talim, terbiye ve eğitim faaliyetleri ile meşgul olmuştur. Tümen Komutanlığı, 28 Mayıs 1917 tarihinde yayınladığı bir emir ile, düşman taarruzu ihtimallerine karşı hazırlıklı olunmasını, eğitimlerin sıklaştırılması ve yeni düzenlemelerin yapılmasını istemiştir. 15 nci Kolordunun yeni bir görev almak üzere yurda dönmesi Mayıs sonlarında planlanmaya başlanmıştır. Haziran ayı içinde 19 ncu Tümen Komutanlığının yurda dönmesi planlanmıştır.

10 Haziran 1917 tarihinde 57 nci Piyade Alayı Pokof ve Çeştekiye gitmek üzere saat 6:30’da hareket ederek, köy ordugahına katılmıştır. 19 ncu Tümen Komutanlığının 11 Haziran 1917 tarihinde yayınladığı emir ile, 57 nci Piyade Alayının yurda dönüşü için toplanmasını istemiştir. Yurda dönmek üzere 12 Haziran 1917 tarihinden itibaren, 1 nci Piyade Taburu saat 13:45’de 18 subay, 724 er ve 59 hayvan trene bindirilerek gönderilmiştir. 12 Haziran 1917 tarihinde 2 nci Piyade Taburu 15 subay, 774 er ve 69 hayvan trene bindirilerek gönderilmiştir. 13 Haziran 1917 tarihinde alayın ağır ve hafif mitralyöz bölükleri 7 subay, 421 er ve 116 hayvan trenle gönderilmiştir.

14 Haziran 1917 tarihinde, Alay erkanı, hücum birliği, istihkâm, telefon ve humbaracı takımları, tümenin süvari bölüğü, cephane müfrezesi 13 subay, 795 er trenle gönderilmiştir. 16 Haziran 1917 tarihinde 4 ncü Piyade Taburu subayları ve misafirleri dahil 18 subay, 790 er ve 36 hayvan trenle gönderilmiştir.

Galiçya Cephesinde bir yıl kadar muharebe ederek büyük zayiat veren ve müttefik devletler ordularına parlak hizmetler yapan 57 nci Piyade Alayı, taşınma işlemini tamamlayarak, 23 Haziran 1917 tarihinde Bakırköy İstasyonuna intikal etmiş ve İncirli Çiftliği bölgesinde Çadırlı Ordugâh kurarak burada konaklamıştır.