Amerikan Dışişleri Bakanlığı’nın hizmete özel ve gizli seviyedeki belgeleri ile tasnif dışı belgelerini kapsayan 251.000 belgenin yayınlanması Türkiye’nin olduğu gibi dünyanın gündeminin de çok önemli bir parçasını oluşturuyor. Öncelikle bu belgelerin Amerikan istihbarat dünyası içindeki yerini doğru tespit etmek gerekmektedir. ABD’de 17 tane istihbarat kuruluşu vardır. Bunların başında CIA ve Pentagon yani askeri istihbarat gelmektedir. Teknolojik istihbarat ile desteklendiği için en kapsamlı ve muhtemelen analiz seviyesi en yüksek istihbaratlar bu iki istihbarat kuruluşundan çıkar. Diğer 15 istihbarat kuruluşu bakanlıklara ait istihbarat kuruluşlarına aittir.
Dışişleri Bakanlığı istihbaratı da bunlardan birisidir. (Türk Dışişleri Bakanlığı içinde de bir İstihbarat Araştırma Genel Müdürlüğü olduğu akılda tutulmalıdır.) WikiLeaks tarafından yayınlanan belgeler Amerikan Dışişleri Bakanlığı kriptoları ile muhtemelen bir bölümü de Amerikan Dışişleri Bakanlığı istihbaratına ait belgelerdir. Bu belgelerin içinde “çok gizli” diye sınıflandırılan bir belge yoktur. Yayınlanan belgelerin çok büyük bir bölümü açık kaynaklardan (gazeteler, dergiler, internet siteleri ve yarı açık kaynaklardan yani diplomat sohbetlerinden, ikili açık görüşmelerden elde edilen bilgilerdir. Şimdiye değin gizli bilgi kaynağı olarak bir tek Alman hükümeti içinde bir üst düzey memur tespit edilmiştir.) Bu kaynaklardan toplanan bilgiler Washington’a CIA; Pentagon, hükümetlerle yapılan açık görüşmeler vs.. diğer bilgi kaynakları ile birlikte Amerikan yönetiminin politika oluşturması için yollanmaktadır. Sonuç olarak bu belgelere, ne olduğundan fazla önem verilmeli ne de küçümsenmelidir.
Bazı çevrelerde “bunları zaten biliyorduk. Hiç önemli şeyler değil.” Veya “Aaa. Amerikalılar bunlarla mı ilgileniyormuş?!!” şeklindeki küçümsemeler çok yanlıştır. Her şeyden önce 251 bin belgeden daha 1000 tanesi yayınlanmadan yargıda bulunmak çok yanlıştır. Bu belgeler her şeyden önce Amerikan diplomasisinin hangi konularda nasıl açık bilgi topladığını ve nasıl analiz yaptığını göstermesi açısından büyük bir öneme sahiptir. Ayrıca bazı bilgi eksikliklerinin giderilmesi ve genel resmin görülmesi anlamında önemli detayları tamamlayabilir.
Öte yandan her gün büyük bir merakla dünya kamuoyu yarın ne çıkacak diye bekliyor. Muhtemelen belli başlı istihbarat servisleri 251.000 belgeyi ele geçirdiler ve incelemeye başladılar. Belgelerden çok şaşırtıcı ve dünyayı sarsıcı bilgiler çıkabilir mi? Popüler anlamda bu belgelerden çok şaşırtıcı, dünya kamuoyunun ilgisini çekecek bir bilginin çıkacağını düşünmüyorum. Ancak bu tespit, yayınlanan ve yayınlanacak olan belgelerden çok önemli ve ilginç bilgilerin çıkmayacağı anlamına gelmiyor. Fakat bu çok önemli ve ilginç bilgiler daha çok istihbarat servisleri için ilginç olacak bilgiler. İstihbarat servisleri, ellerindeki diğer bilgilerle karşılaştırdıkları, bilgileri diğer bilgilerle yan yana koyarak tamamladıkları zaman kamuoyları için değil ancak devletler için çok önemli bilgiler ortaya çıkabilir. Hatta bunlardan birisinin ortaya çıktığını düşünebiliriz.
Bir Amerikan belgesinde NATO’nun Rusya’ya rağmen ve karşı Polonya ve Baltık Cumhuriyetlerini korumak için gizli harekat planladığı bilgisinin yer alması, NATO-Rusya ilişkilerinin geliştirilmeye çalışıldığı bir dönemde Moskova’nın duymak isteyeceği son şeylerden birisi olarak “çok önemli ve çok gizli” bilgi statüsündeydi. Peki, bu belgelerin yayınlanması bir İsrail veya Amerikan komplosu mudur? Şüpheci olmak uluslararası ilişkiler araştırması yapan herkes için doğru ve meşru bir yaklaşımdır. Ancak bu yaklaşımın duygudan bilgi düzeyine çekilmesi için ortaya somut verilerin konulması gerekmektedir. Bu belgelerin yayınlanmasından en çok İsrail faydalandı demek için 251.000 belgenin hepsini görmek gerekir. Önümüzdeki günlerde İsrail’in aleyhine çıkacak belgeler olur ise fikrimizi değiştirecek miyiz? Özetle, yargılarda bulunmak için biraz daha beklememiz gerekiyor.